Skip to content

January 4, 2017: Session 1

    Maithili Folklore Story 17_01_04_1

    Documented by Coralynn V. Davis and Carlos Gomez
    Transcription and Translation by Pranav Prakash
    Translation edits by Coralynn V. Davis

    Teller: Sushma Jha
    Location: Town Club Field, Madhubani
    Date: 1/4/2016

    View the transcription in Maithili.

    Side-by-side Maithili and English

    एकटा राजा और एकटा रानी रहैत। 

    There once was a king and a queen.

    हुन्का एकता बेटा रहै।

    They had a son.

    हुन्का एकटा – सौरी – एकटा बेटी रहैन। ठीक छै!

    They had—pardon me—a daughter. Okay!

    तऽ जखन ओ पन्द्रह सोलह साल के भेल्खिन, तऽ हुन्का सबकऽ चिन्ता भेलैन, “आब एकर बियाह कऽ देल जाए।”

    When she was fifteen or sixteen years old, her parents became concerned, “Now we should get her married.”

    तऽ ओकरा लऽ स बॅर ताकै लग्ला।

    So, they began searching for a groom for her.

    मंत्री सबके बजाएल गेलेन।

    They invited all of their ministers.

    सेनापति के सबके कहल्खिन।

    They informed all of their commanders.

    पंडित सबके बजाएल गेलैन जे, “हुन्का लऽ एकटा नीक सनके हमरा बॅर से तय कॅ दिय।”

    They deliberated with all of their advisors, “Please find a suitable groom for her.”

    त एक दिन से नारद मुनि जे रहथ से एल्खिन हुन्कर राजा के भेंट करैल।

    Then one day, Sage Narad paid a visit to the king.

    तऽ कहल्खिन कि जे, “एकर बियाह त बहुत नीकठाम हेतै। राजकुमारे से हेतै। लेकिन इ से…अ…एक साल के अन्दर बिधबा भौ जाएत।”

    He revealed, “She will be married to someone from a very good background, someone who surely is a prince. But she…after a year of marriage, she will be widowed.”

    ठीक छै, बिडौ भै जाएत।

    You see, she would become a widow.

    तऽ राजा रानी बहुत दुखी भौ गेला जे, “एकर एहन किया कपार छै?”

    And so the king and queen were very sad, “Why is her fate like this?”

    अन्त में एकटा और राजा कोनो देसर देश में रहैत, ओ राजा रानी के एकटा…अ…बेटा रहैन। 

    Finally, there was another king in some other kingdom. That king and queen…had a son.

    हुन्कर नाम रहैन सत्यबान।

    His name was Satyaban.

    तऽ…अ इ बेटी जे रहैन हीन्कर तकर नाम रहै साबित्री।

    And…this daughter of theirs was named Sabitri.

    तऽ सत्यबान के से बजाए कॅ, लेकिन ओकरा – ओई लड़की के, से ओर जे राजकुमारी रहै तकरा – से इ कैह देल गेलै जे, “इ जे छैथ, से एक साल के अन्दर बिधबा भौ जैती।”

    So, they sent an invitation to Satyaban. But they said to them—to him and to the girl who was a princess—that, “She is fated such that she will become a widow after a year.”

    तऽ, “ठीक छै।”

    They replied, “That’s all right.”

    बियाह भौ गेलैन, दुनु के, साबित्री और सत्यबान के।

    Their wedding took place, Sabitri and Satyaban’s.

    तऽ…सत्यबान के जे माए बाप रहथिन, उहो राजा ओ रानी रहथिन, लेकिन हुन्का सबके के कोनो श्राप के वजह से, हुन्कर दुनु के आएँखो चैल गेल रहैन और – मतलब ओ सब अँधा भौ गेल रहथिन – और हुन्का सबके – ब्लाईंड – अ दुनु गोटे।

    So…Satyaban’s father and mother, they too were a king and a queen, but had suffered some curse and had both lost their eyes. That is, they both were sightless. Both of them were blind.

    तऽ उ सब ब्लाईंड भौ गेल रहथिन और हुन्का सबके सारा राजपाठ जे रहैन से छीन गेलैन रहैन। 

    So, they both had gone blind, and they lost their entire kingdom. 

    तऽ सत्यबान जे छल्खिन से…जंगल में जाथिन लकड़ी आएन कऽ अपने से चुइन क ओ अपन हुन्कर सबके से काज चलैत रहैन ओही से लेकिन ऐक्चुअली उहो सब राजै रहथिन। 

    So, that Satyaban…would go to the forest to collect firewood. One way or another, they got by, even though they were actually royalty.

    त बियाह त भौ गेलैन हीन्कर साबित्री और सत्यबान के। 

    So Sabitri and Satyaban were married.

    तकर बाद बीतै लग्लै, जहन एक साल पुरै वला रहै, त ओही दिन से, आमावस्या रहै। 

    As time went by, their first wedding anniversary was upon them. That day was amavasya, the last of the dark fortnight. 

    आमावस्या के बट-साबित्री होएछै। 

    The Bata-Savitri fast takes place on the day of amavasya. 

    तऽ हीन्का बुझल रहैन।

    She knew. 

    साबित्री के बुझल रहैन जे, “आए त हीन्का यमराज जे छथिन, से हीन्का लॅ के चएल जेथिन।

    She knew, “Today is the day when Yamaraj, who is the lord of death, will take him away.

    हीन्कर मृत्यु निश्चित छैन।”

    His death is certain.”

    तऽ ओए दिन जे सत्यवान लकड़ी काटै लॅ जंगल में गेल्खिन, तऽ सबित्री सेहो हुन्कर संगै लाएग गेल्खिन जे, “हमहूँ से आए जंगल जाएब।” 

    So, on that day, as Satyaban got ready to cut firewood in the forest, Sabitri decided to accompany him, “I too will go with you to the forest.” 

    पहिले ओ मना केल्खिन जे, “आहाँ किया जाएब?” अ त, “नै, नै, आए हम जेबै करब।” 

    Satyban refused to bring her, “Why do you want to go?” She insisted, “No, no, I will go with you.” 

    तऽ जखन दुपहर के समय भेलै, सत्यबान अपन कहल्खिन, “ठीक छै, चलू।” उहो गेल्खिन। 

    When afternoon arrived, Satyaban agreed, “Okay, come with me.” She too went. 

    जंगल में जहन दुपहर के समय भेलै, तऽ स सत्यबान कहल्खिन जे, “हमरा कनि चक्कर आएब रहल ऐ।”

    During their afternoon in the forest, Satyaban said to her, “I am feeling a bit dizzy.”

    तऽ कहल्खिन जे, “चक्कर आएब रहल ऐ, तऽ, आहाँ, ठीक छै, आहाँ सुइत रहू।” हुन्का ऐइ पर – से अपन लैप पर – से ओ सुता लेल्खिन साबित्री। 

    She replied, “Since you are dizzy, put your head here, okay, and get some sleep.” She made him put his head in her lap and sleep. 

    ठीक छै।

    Okay.

    तकर बाद, इतने में यमराज एल्खिन। कहल्खिन जे, “आब हीन्का हम लऽ जाए छी।”

    After a while, Yamaraj arrived. He said, “I am going to take him away now.”

    त सत्यबान कहल्खिन…साबित्री कहल्खिन जे, “हीन्का जे आहाँ लऽ जेबैन, तऽ से केना हैथ? हम केना रहब? हमर सबटा राजपाठ इ सब छीना गेलै हमर सॉस ससुर के। हम सब केना रहब? हीन्का आहाँ केना लऽ जेबैन?” 

    Then Satyaban said…Sabitri said, “If you take him away, how will it be? How will I survive? My mother-in-law and father-in-law have lost their entire kingdom. How will we make ends meet? How can you take him away?”

    अ त, “अच्छा ठीक छै, आहाँ के की चाही, से बाजू।”

    And so he replied, “Okay, then, what do you want? Tell me.” 

    वरदान माँगे लॅ कहल्खिन उ। 

    He asked her to request a boon from him. 

    त कहल्खिन जे, “हमरा वरदाने देबै चाहैछी, त हमर सॉस ससुर के आएँख दे दिय और हुन्कर सारा राजपाठ आहाँ वापस कॅ दिय।” 

    She replied, “If you are willing to grant me a boon, then please give back sight to my mother-in-law and father-in-law and please return their kingdom to them.”

    सत्यबान कह देल्खिन…अ…यमराज कह देल्खिन, “तथाऽस्तु।” हुन्का भैँट गेलैन। 

    Satyaban said…um…Yamaraj said, “So will it be.” She received these boons. 

    हुन्का दुनु सॉस ससुर के आएँख जे छै चैल गेल रहैन। 

    Both her mother-in-law and father-in-law got back their sight.

    आएँख आएब गेलैन। 

    Their eyes could see again. 

    सारा राज पाठ भैंट गेलैन।

    They got back their kingdom. 

    तय्यो साबित्री के नै छोरल्खिन, ओ सत्यबान के लऽ जाएत रहथिन। पाछू पाछू उहो जाए लगल्खिन। 

    But Sabitri was not going to give up. He was taking Satyaban away. She too began walking closely behind them.

    कहल्खिन जे, “आहाँ से आब किया आबै छी?” 

    He asked her, “Why are you following us now?”

    “आ तऽ हीन्का त आहाँ लॅ जाए छीयैन, लेकिन हम केना जीयब? हमरो तऽ किछु आहाँ करू। हम अखने हमर एक साल के बियाह भेना भेलै। हम केना अखन ऐनै पूरा जीन्दगी हम काटब?” 

    She replied, “Now that you are taking him away, how will I stay alive? You should do something for me, too. Our first wedding anniversary has barely passed. How will I spend the remainder of my life?” 

    “आ तऽ आर बाजू आँ के की चाही?” 

    He asked, “So, tell me, what more do you want?” 

    “तऽ हमरा त किछु सहारा आहाँ दिय।” 

    She replied, “Then you should provide me with some life support.” 

    तऽ कहल्खिन, “जाऊ आहाँ के एक सौ एक बेटा हैत।” 

    He said, “Go now, you will have a hundred and one sons.”

    अहँ हाँ…अन्हरे धनरे एक सौ एक बेटा…हँ! 

    Aha ha…just like that one can beget a hundred and one sons…ha! 

    “एक सौ एक बेटा हैत।” 

    He declared, “You will have a hundred and one sons.” 

    तऽ कहल्खिन जे, “ठीक छै।” “तथाऽस्तु” कह देल्खिन। 

    She replied, “Okay.” “So will it be,” he said.

    तऽ कहल्खिन जे, “आब जे आहाँ…”

    Then he said, “Now you…”

    फेर उ लॅ जाए लगैल्खिन सत्यबान क, कहल्खिन, “आब जे आहाँ लॅ जाए छीयैन, तहन तऽ हम…हमरा सब दोषी ठहराएत। हमरा बेटा…हमर बॅर के आहाँ लॅ जाएछीयै, तऽ हमरा बेटा केना हैत? हमरा आहाँ बॅर के वापस करू।” 

    But when he again tried to take Satyaban away, she said, “Now that you are taking him away… everyone will question my chastity. For my son to be born…if you take away my husband, how will I conceive a son? So, you should return my husband.”

    अंत में बहुत अथि केला के बाद, से यमराज हाएर गेल्खिन। सत्यवान के वापस कॅ देल्खिन। 

    Finally, after so much pressure, Yamaraj gave up. He returned Satyaban to her. 

    अहि अस…दुआरे से हम सब बट-साबित्री के ब्रत जे होएछै, औए दुआरे से कएल जाएछै जे एहिने…जेहने साबित्री के अपन भाग्य भेलैन, तहिना सब के होए। 

    That’s…that’s why we fast on the occasion of Bata-Sabitri, that is why we do this…May everyone’s fate turn out like that of Sabitri. 

    ओही दुआरे हरैक औरत जे छे से करैछै और बरगद के पेड़ के औएमें पूजा काएल जाएछै, विधि-विधान सॅ। 

    That’s why every woman does this. The Banyan tree is worshipped—with proper rules and rituals—on this occasion.

    जाबेत तक रहैय, जाबेत तक ओकर हसबैँड जीबैत रहैछै, ताबै तक इ ब्रत अ इ कथा सुनैछै लोग और करैछै। 

    As long as they are alive—as long as their husbands are alive—they observe this fast, listen to this story, and observe its rituals. 

    जेहने हुन्कर साबित्री और सत्यबान के भाग्य भेलैन, तेहना सबके होए। आब आहाँ के, फिनीस। 

    May everyone’s fate turn out to be like that of Sabitri and Satyaban. Now you; finished.

    Maithili Transcript

    एकटा राजा और एकटा रानी रहैत। 

    हुन्का एकता बेटा रहै। 

    हुन्का एकटा – सौरी – एकटा बेटी रहैन। ठीक छै! 

    तऽ जखन ओ पन्द्रह सोलह साल के भेल्खिन, तऽ हुन्का सबकऽ चिन्ता भेलैन, “आब एकर बियाह कऽ देल जाए।” 

    तऽ ओकरा लऽ स बॅर ताकै लग्ला। 

    मंत्री सबके बजाएल गेलेन। 

    सेनापति के सबके कहल्खिन। 

    पंडित सबके बजाएल गेलैन जे, “हुन्का लऽ एकटा नीक सनके हमरा बॅर से तय कॅ दिय।” 

    त एक दिन से नारद मुनि जे रहथ से एल्खिन हुन्कर राजा के भेंट करैल। 

    तऽ कहल्खिन कि जे, “एकर बियाह त बहुत नीकठाम हेतै। राजकुमारे से हेतै। लेकिन इ से…अ…एक साल के अन्दर बिधबा भौ जाएत।” 

    ठीक छै, बिडौ भै जाएत। 

    तऽ राजा रानी बहुत दुखी भौ गेला जे, “एकर एहन किया कपार छै?” 

    अन्त में एकटा और राजा कोनो देसर देश में रहैत, ओ राजा रानी के एकटा…अ…बेटा रहैन। 

    हुन्कर नाम रहैन सत्यबान। 

    तऽ…अ इ बेटी जे रहैन हीन्कर तकर नाम रहै साबित्री। 

    तऽ सत्यबान के से बजाए कॅ, लेकिन ओकरा – ओई लड़की के, से ओर जे राजकुमारी रहै तकरा – से इ कैह देल गेलै जे, “इ जे छैथ, से एक साल के अन्दर बिधबा भौ जैती।” 

    तऽ, “ठीक छै।” 

    बियाह भौ गेलैन, दुनु के, साबित्री और सत्यबान के। 

    तऽ…सत्यबान के जे माए बाप रहथिन, उहो राजा ओ रानी रहथिन, लेकिन हुन्का सबके के कोनो श्राप के वजह से, हुन्कर दुनु के आएँखो चैल गेल रहैन और – मतलब ओ सब अँधा भौ गेल रहथिन – और हुन्का सबके – ब्लाईंड – अ दुनु गोटे। 

    तऽ उ सब ब्लाईंड भौ गेल रहथिन और हुन्का सबके सारा राजपाठ जे रहैन से छीन गेलैन रहैन। 

    तऽ सत्यबान जे छल्खिन से…जंगल में जाथिन लकड़ी आएन कऽ अपने से चुइन क ओ अपन हुन्कर सबके से काज चलैत रहैन ओही से लेकिन ऐक्चुअली उहो सब राजै रहथिन। 

    त बियाह त भौ गेलैन हीन्कर साबित्री और सत्यबान के। 

    तकर बाद बीतै लग्लै, जहन एक साल पुरै वला रहै, त ओही दिन से, आमावस्या रहै। 

    आमावस्या के बट-साबित्री होएछै। 

    तऽ हीन्का बुझल रहैन। 

    साबित्री के बुझल रहैन जे, “आए त हीन्का यमराज जे छथिन, से हीन्का लॅ के चएल जेथिन। 

    हीन्कर मृत्यु निश्चित छैन।”

    तऽ ओए दिन जे सत्यवान लकड़ी काटै लॅ जंगल में गेल्खिन, तऽ सबित्री सेहो हुन्कर संगै लाएग गेल्खिन जे, “हमहूँ से आए जंगल जाएब।” 

    पहिले ओ मना केल्खिन जे, “आहाँ किया जाएब?” अ त, “नै, नै, आए हम जेबै करब।” 

    तऽ जखन दुपहर के समय भेलै, सत्यबान अपन कहल्खिन, “ठीक छै, चलू।” उहो गेल्खिन। 

    जंगल में जहन दुपहर के समय भेलै, तऽ स सत्यबान कहल्खिन जे, “हमरा कनि चक्कर आएब रहल ऐ।”

    तऽ कहल्खिन जे, “चक्कर आएब रहल ऐ, तऽ, आहाँ, ठीक छै, आहाँ सुइत रहू।” हुन्का ऐइ पर – से अपन लैप पर – से ओ सुता लेल्खिन साबित्री। 

    ठीक छै।

    तकर बाद, इतने में यमराज एल्खिन। कहल्खिन जे, “आब हीन्का हम लऽ जाए छी।” 

    त सत्यबान कहल्खिन…साबित्री कहल्खिन जे, “हीन्का जे आहाँ लऽ जेबैन, तऽ से केना हैथ? हम केना रहब? हमर सबटा राजपाठ इ सब छीना गेलै हमर सॉस ससुर के। हम सब केना रहब? हीन्का आहाँ केना लऽ जेबैन?” 

    अ त, “अच्छा ठीक छै, आहाँ के की चाही, से बाजू।”

    वरदान माँगे लॅ कहल्खिन उ। 

    त कहल्खिन जे, “हमरा वरदाने देबै चाहैछी, त हमर सॉस ससुर के आएँख दे दिय और हुन्कर सारा राजपाठ आहाँ वापस कॅ दिय।” 

    सत्यबान कह देल्खिन…अ…यमराज कह देल्खिन, “तथाऽस्तु।” हुन्का भैँट गेलैन। 

    हुन्का दुनु सॉस ससुर के आएँख जे छै चैल गेल रहैन। 

    आएँख आएब गेलैन। 

    सारा राज पाठ भैंट गेलैन।

    तय्यो साबित्री के नै छोरल्खिन, ओ सत्यबान के लऽ जाएत रहथिन। पाछू पाछू उहो जाए लगल्खिन। 

    कहल्खिन जे, “आहाँ से आब किया आबै छी?” 

    “आ तऽ हीन्का त आहाँ लॅ जाए छीयैन, लेकिन हम केना जीयब? हमरो तऽ किछु आहाँ करू। हम अखने हमर एक साल के बियाह भेना भेलै। हम केना अखन ऐनै पूरा जीन्दगी हम काटब?” 

    “आ तऽ आर बाजू आँ के की चाही?” 

    “तऽ हमरा त किछु सहारा आहाँ दिय।” 

    तऽ कहल्खिन, “जाऊ आहाँ के एक सौ एक बेटा हैत।” 

    अहँ हाँ…अन्हरे धनरे एक सौ एक बेटा…हँ! 

    “एक सौ एक बेटा हैत।” 

    तऽ कहल्खिन जे, “ठीक छै।” “तथाऽस्तु” कह देल्खिन। 

    तऽ कहल्खिन जे, “आब जे आहाँ…”

    फेर उ लॅ जाए लगैल्खिन सत्यबान क, कहल्खिन, “आब जे आहाँ लॅ जाए छीयैन, तहन तऽ हम…हमरा सब दोषी ठहराएत। हमरा बेटा…हमर बॅर के आहाँ लॅ जाएछीयै, तऽ हमरा बेटा केना हैत? हमरा आहाँ बॅर के वापस करू।” 

    अंत में बहुत अथि केला के बाद, से यमराज हाएर गेल्खिन। सत्यवान के वापस कॅ देल्खिन। 

    अहि अस…दुआरे से हम सब बट-साबित्री के ब्रत जे होएछै, औए दुआरे से कएल जाएछै जे एहिने…जेहने साबित्री के अपन भाग्य भेलैन, तहिना सब के होए। 

    ओही दुआरे हरैक औरत जे छे से करैछै और बरगद के पेड़ के औएमें पूजा काएल जाएछै, विधि-विधान सॅ। 

    जाबेत तक रहैय, जाबेत तक ओकर हसबैँड जीबैत रहैछै, ताबै तक इ ब्रत अ इ कथा सुनैछै लोग और करैछै। 

    जेहने हुन्कर साबित्री और सत्यबान के भाग्य भेलैन, तेहना सबके होए। आब आहाँ के, फिनीस।